Günlük hayatımızda hazır aldığımız ürünlerin ve evlerimize aldığımız yağların yapısında birçok yağ asidi çeşidi bulunur. Trans yağ asitleri bunlardan biridir. Peki trans yağ nedir?
Trans Yağ Nedir, Nelerde Bulunur?
Trans yağ nedir: Doymamış yağlar grubunda yer alan bir yağ asidi çeşididir.
Trans yağ asitleri(TYA) üç yolla oluşur. İlki, geviş getiren hayvanların işkembesinde bulunan bakteriler tarafından oluşur. Bu hayvanlarda TYA, doğal yollarla oluştuğu için, sütlerinde ve et yağlarında yüzde %3-8 kadar bulunur. İkincisi, margarin ve şortening elde ederken oluşur. Üçüncüsü, yağların rafinasyonu sırasında, koku giderme işlemi için yağlar kısa süre yüksek sıcaklıklara maruz bırakılır. Bu sırada TYA’ lar oluşur. Ayrıca yiyeceklere uygulanan yüksek sıcaklıkta kızatma işlemi ile de trans yağ asitleri oluşur.
Trans yağ asidi içeriği yüksek olan yağlar margarin ve şortening üretiminin artmasıyla birlikte hayatımıza daha çok girmiştir. Margarinler, doymamış yağların doyurularak katılaştırılmasıyla oluşur ve bu esnada cis formdaki yağ asitleri trans forma dönüşür. Trans yağ asitlerinin oluşumundaki en etkili faktör, yağların raf ömrünü ve dayanıklılığını artırmak amacıyla yapılan hidrojenasyondur.
Gıda fabrikalarının trans yağları tercih etmelerinin temel sebebi, maliyetin düşük olması ve üretilen ürünün çabuk bozulmamasıdır. Trans yağlar hazır yemek sektöründe daha çok kızartma yağı olarak tercih edilir.
TYA’ lar günlük tükettiğimiz besinlerde az da olsa yer alır. Yani farkında olmadan da vücudumuza trans yağ almış olabiliriz. Ülkemizde TYA içeren margarin ve şortening gıda endüstrisindeki önemini hala koruyor. Fast food restoran zincirlerinin trans yağ içeriği yüksek olan yağları halen kullandığı biliniyor.
Sık sık tükettiğimiz ve TYA içeren gıdaların bazıları: kurabiye, kek, kraker, dondurulmuş pizza gibi pastane ürünleri, kahve kreması, margarinler, çikolata, şekerlemeler, fast food ürünler, patates gibi yağda kızartılmış ürünlerdir.
Trans yağların sağlık üzerine birçok olumsuz etkisi olduğu yapılan araştırmalarla saptanmıştır. Bilinen olumsuz etkinin, daha çok endüstriyel yolla oluşan TYA’nın tüketiminden kaynaklandığı görülür.
Trans yağ asitlerinin bilinen sağlık riskleri
Miyokard enfaktüsü riskini artırır. CRP seviyesinin artışında rol alarak sistemik inflamasyonu tetikler.
Endotel disfonksiyonuna neden olarak ateroskleroz gelişimini tetikler.
İnsülün direncini artırdığı ve metabolik sendroma zemin hazırladığı bilinir.
Kadınlarda infertilite(kısırlık) artışına sebep olur.
Anne karnındaki bebeklerin büyüme ve gelişimine olumsuz etkileri vardır.
Trans Yağlardan Nasıl Korunursunuz?
Trans yağlardan uzak durmak, vücudumuza aldığımız miktarı en aza indirmek mümkündür. Bunun için birkaç öneri sıralayacağım:
Margarin kullanmaya engel olamıyorsak daha yumuşak olan margarinleri tercih edelim.
Gıdaların ambalajları üzerindeki trans yağ miktarlarının inceleyelim ve fazla miktarda olanları tüketmeyelim.
Lifli, kepekli ve tam tahıllı gıdaların tüketimini artıralım.
Fast food (hamburger, kızartılmış patates vb.) ürünlerden mümkün olduğunca uzak duralım.
Pişirme yöntemlerimizi buharda ve fırında pişirme olarak tercih edelim.